Verkiezingen in Jakarta: Agus, Ahok of Anies?

Laatste update: 16 februari (uitslagen eerste ronde)

Op 15 februari 2017 vinden in Jakarta de gouverneursverkiezingen plaats. De gouverneur van Jakarta wordt vaak gezien als de op een na machtigste persoon van het land, na de president. De verkiezingen gaan tussen de zittende gouverneur Basuki Tjahaja Purnama (bijnaam: Ahok), Agus Harimurti Yudhoyono en Anies Baswedan. In dit artikel meer informatie over het belang van de verkiezingen en de kandidaten.

De verkiezingscampagne wordt gedomineerd doordat er een rechtszaak tegen Ahok loopt over godslastering. Meer daarover hieronder bij de introductie van de kandidaten.

Van links naar rechts Agus, Ahok en Anies (bron: juara.in).

De gouverneur van Jakarta

Jakarta heeft een gouverneur in plaats van een burgemeester omdat het officieel geen stad is maar een provincie. De Daerah Khusus Ibukota (DKI) oftewel de Speciale Hoofdstedelijke Regio is een van de 34 Indonesische provincies. De provincie bestaat uit de vijf steden Noord-, Oost-, Zuid-, West- en Centraal-Jakarta en het regentschap Duizend Eilanden. Deze steden worden elk door een burgemeester bestuurd maar de stad Jakarta als geheel, de provincie dus, door een gouverneur. Omdat Jakarta het politieke en economische hart van het land is wordt deze gouveneurspost als de belangrijkste gezien (ondanks dat het bij lange na niet de grootste provincie van het land is). Van Jakarta’s 10 miljoen inwoners zijn er ongeveer 7 miljoen stemgerechtigd.

De kandidaten

Bij de verkiezingen op 15 februari 2017 zijn er drie kandidaten, die elk op het stembiljet staan met een kandidaat-vicegouverneur. De lijstnummers, en dus de volgorde op het stembiljet, zijn bepaald door middel van loting: 1. Agus, 2. Ahok en 3. Anies.

1: Agus Harimurti Yudhoyono

Agus Harimurti Yudhoyono.

Agus Harimurti Yudhoyono (1978), vaak simpelweg Agus genoemd of afgekort A.H.Y., is de zoon van oud-president (2004-2014) Susilo Bambang Yudhoyono (S.B.Y.). Net als zijn vader is ook Agus zijn carrière gestart in het leger. Hij studeerde aan meerdere militaire academies in Indonesië, en uiteindelijk haalde hij in 2005 zijn master in Strategic Studies van een universiteit in Singapore. In 2006 was hij betrokken bij een VN-vredesmissie in Libanon,en in 2010 behaalde hij nog een master, bestuurskunde bij de universiteit Harvard in de VS.

Ondanks zijn successen, besloot ‘majoor’ Agus in 2016 te stoppen bij het leger, en zich te gaan richten op de politiek. Er gaan verschillende geruchten over de reden daarvoor. Een daarvan is dat zijn vader, S.B.Y., inzag dat Agus het niet tot de allerhoogste rangen van het leger zou schoppen. De politiek zou dan een manier zijn om macht en aanzien in de familie te houden. Een ander gerucht is dat hij schouderproblemen heeft, en dat hij niet meer door de strenge lichamelijke keuringen van het leger kwam.

Het belangrijkste beleidsvoorstel van Agus is het ‘uitdelen van geld’. Hij stelt voor om jaarlijks een miljard rupiah (zo’n € 70.000) te geven aan iedere buurtgemeenschap (‘RW‘, elke RW heeft een paar honderd inwoners), plus 400.000 rupiah (€ 30) per maand aan alle arme gezinnen, en 50 miljoen rupiah ( €3.500) aan elke MKB-bedrijf. De overige kandidaten zien dit als geldverspilling, omdat het onduidelijk is wat er dan met het geld gaat gebeuren en het misbruik en corruptie in de hand speelt. Zij zien meer in verbetering van infrastructuur en het subsidiëren van specifieke artikelen (bijvoorbeeld schoolboeken voor kinderen van arme gezinnen). Er gaan ook geruchten dat Agus alvast begonnen is met het ‘uitdelen van geld’ uit eigen zak, om daarmee kiezers op zijn hand te krijgen.

Agus is de kandidaat van de Democratische Partij (Demokrat). De running mate van Agus als kandidaat voor vicegouverneur is Sylviana Murni, de enige vrouw op de kieslijst. Andere partijen die de kandidatuur steunen zijn de islamitische Verenigde Ontwikkelingspartij (PPP), de Nationale Wederopstandspartij (PKB) en de Nationale Mandaatpartij (PAN).

2: Basuki Tjahaha Purnama (‘Ahok’)

Basuki Tjahaha Purnama alias Ahok.

Basuki Tjahaha Purnama (1966), bekend onder zijn bijnaam Ahok, is de zittende gouverneur van Jakarta. Van 2012 tot 2014 was hij vicegouverneur onder Joko Widodo (‘Jokowi’), maar toen die tot president werd gekozen werd Ahok bevorderd tot gouverneur. Het is bijzonder dat Ahok gouverneur is, omdat hij christelijk is en onderdeel van de niet al te geliefde Chinese minderheidsgroep. Zo’n 85% van de inwoners van Jakarta is moslim.

Net als president Jokowi staat Ahok bekend als een pragmatisch leider die sterk optreedt tegen corruptie. Zijn belangrijkste doelen in de stad zijn het verbeteren van de infrastructuur (het verhelpen van het fileprobleem) en het oplossen van de vaak voorkomende overstromingen. Dit laatste heeft Ahok onpopulair gemaakt bij grote groepen arme inwoners, omdat zij (als inwoners van de sloppenwijken) vaak moeten wijken voor onder andere het verbreden van rivieren en de bouw van dijken. Andere inwoners zien echter het succes van de aanpak, al is er nog een lange weg te gaan.

Demonstratie van de FPI tegen Ahok.

Een groter probleem voor Ahok is dat hij door veel inwoners wordt afgewezen op basis van zijn etniciteit en zijn religie. Voor sommige moslims is het niet te verkroppen dat Jakarta, de stad met de grootste moslimbevolking ter wereld, geleid wordt door een niet-moslim. Veel anderen zijn het hier mee oneens en kijken meer pragmatisch. In oktober 2016 echter kwam er een filmpje van een speech van Ahok naar buiten, waarin hij volgens sommigen de Koran beledigt. Dit leidde in november en december tot grootschalige protesten van onder andere de FPI (het ‘islam-verdedigingsfront’), en op basis van aangiftes loopt er nu een proces over godslastering tegen Ahok. In theorie kan hij veroordeeld worden tot een gevangenisstraf. De twee overige kandidaten vallen Ahok niet echt aan op dit punt, maar Agus’ vader SBY heeft zich in de media wel meermaals negatief uitgelaten over de speech van Ahok.

Ahok is een onafhankelijke kandidaat die geen lid is van een partij. Zijn running mate is parlementariër Djarot Saiful Hidayat van de Strijdende Indonesische Democratische Partij (PDI-P), de partij van president Jokowi. Naast de PDI-P steunen ook de Partij Geweten van het Volk (Hanura), de Partij van de Functionele Groepen (Golkar) en de Nationale Democraten (Nasdem) de kandidatuur.

3: Anies Baswedan

Anies Baswedan.

Anies Baswedan (1969) is de hoogst opgeleide kandidaat, want hij heeft een doctoraat van een Amerikaanse universiteit. Na zijn opleiding was hij onder andere rector van een universiteit in Jakarta, en van 2014 tot 2016 was hij Minister van Onderwijs en Cultuur in het kabinet van president Jokowi. Hij werd algemeen gezien als een gerespecteerd politiek analist, die vooral actief was in het verbeteren van het onderwijs in Indonesië.

Als politiek analist heeft Anies zich jarenlang uitgesproken voor de gematigde islam, en hij heeft meermaals in de media grote moslimorganisaties opgeroepen om zich tolerant op te stellen. Door die positie voor tolerantie was Anies minder populair onder radicale moslims, zoals de FPI. Het kwam dan ook als een grote verrassing dat hij op 2 januari van dit jaar plotseling een toespraak gaf bij een bijeenkomst van de FPI. Anies hoopte waarschijnlijk hiermee ook uit conservatieve hoek meer steun te krijgen. In meer progressieve kringen is er echter zeer afkeurend gereageerd. Zoals onderzoeker Evan Laksmana van het Centre for Strategic and International Studies (CSIS) in Jakarta schreef op Twitter: “Anies Baswedan, die wereldwijd bekend stond als een stem van de gematigde islam, voerde campagne bij het hoofdkantoor van de FPI. Wordt dit herinnerd als de dag dat de gematigden sterven?”

Anies was in het verleden bij verschillende politieke partijen betrokken, maar is nu onafhankelijk. Zijn running mate is zakenman Sandiaga Uno van de Groots Indonesië Beweging Partij (Gerindra). Ze worden ook ondersteund door de Partij voor Rechtvaardigheid en Welvaart (PKS).

Peilingen

Voordat de rechtszaak over godslastering tegen Ahok begon liep hij voor in de peilingen. Sindsdien is zijn populariteit echter verminderd. Op basis van een gemiddelde van vijf peilingen gehouden in november en december 2016 loopt Agus iets voor (30%), voor Ahok (27%) en Anies (24%). 19 procent van de kiezers zou nog twijfelen, of zijn of haar keuze geheim houden.

De verkiezingen vinden plaats op woensdag 15 februari 2017. Als geen van de kandidaten meer dan 50% van de stemmen haalt, wat erg waarschijnlijk is, komt er een tweede ronde met de twee meestgekozen kandidaten.

Uitslagen (update februari 2017)

Het tellen van de stemmen gebeurt op elk stembureau in het openbaar.

Zo’n 77% van de 7 miljoen stemgerechtigden heeft een stem uitgebracht tijdens de verkiezingen op 15 februari. Zoals verwacht heeft geen van de kandidaten meer dan de helft van de stemmen gehaald, dus er zal een tweede ronde moeten komen. De uitslag komt voor velen echter wel als verrassing, zeker gezien de peilingen.

Agus, die in veel van de peilingen voor liep, haalde maar 17% van de stemmen. Ahok was de winnaar, ondanks het godslasteringsproces en de tegenstand op basis van zijn etniciteit en religie. Hij haalde zo’n 43% van de stemmen. Niet ver daar achter eindigde Anies, met 40% van de stemmen. De tweede ronde, tussen Ahok en Anies, wordt naar verwachting gehouden op 19 april. Veel analisten verwachten dat een groot deel van de kiezers die op Agus gestemd hebben in april zullen overstappen op Anies, omdat dat ook een islamitische kandidaat is.

De reden voor de weinige stemmen die Agus haalde wordt door velen bij zijn vader gelegd. In de afgelopen weken kwam oud-president Susilo Bambang Yudhoyono meermaals in de media, onder andere met beschuldigingen van fraude richting de andere kandidaten en de overheid. Door velen wordt Agus daardoor gezien als een marionet van zijn vader, waardoor zijn geloofwaardigheid terugliep.