Het Soendanese eten van West-Java staat onder andere bekend om de verse en simpele ingrediënten zonder sauzen (behalve sambal). Daarnaast wordt er veel tofoe gegeten.
De Soendanezen bevolken het westelijke gedeelte van het eiland, dat verder gedeeld wordt met de Javanen (in Centraal- en Oost-Java) en de Betawi (‘Bataven’, in Jakarta). Het Javaanse eten is een stuk zoeter dan Soendanees eten. Vergeleken met het eten uit Sumatra (zoals de keuken van Padang) is de keuken in West-Java simpeler. In plaats van complexe curries en sauzen bestaan Soendanese gerechten uit veel verse (en vaak rauwe) groenten, gebraden of geroosterde kip en vis, en sambal.
Soendanezen eten met hun rechterhand, en bestek wordt alleen gebruikt voor de bereiding in de keuken. Tijdens de maaltijd zit men op de grond. Ondanks dat het ook in West-Java tegenwoordig wel gebruikelijk is om met bestek en zittend aan een tafel te eten, hebben veel restaurants zitplaatsen op de grond en bieden ze geen bestek aan. Terwijl op veel andere plaatsen in Indonesië vaak erg zoete thee wordt gedronken, is het in West-Java gebruikelijk om bij het eten teh tawar (thee zonder suiker) te drinken.
Soendanese gerechten
Nasi timbel is gekookte witte rijst, verpakt in een bananenblad. Doordat het verpakt wordt als de rijst nog heet is, gaat het ‘stomen’ en komen er aroma’s uit het blad vrij. Nasi timbel is nu meer synoniem met het hele gerecht, dus de verpakte rijst met de bijgerechten. Die bijgerechten zijn vaak gebraden kip, groenten, tofoe en tempé.
Pepes wordt net als nasi timbel gemaakt met bananenbladeren. Nu is het echter niet de rijst in het banenenblad, maar vis, vlees, kip of tofoe, etcetera. Door het koken, stomen of grillen in het blad mengen de kruiden (zoals chili, ui, knoflook, gember en kerrie) zich met het vlees. Het bananenblad zelf kan niet worden gegeten, en werkt dus net als bij de timbel als verpakking. Op de foto pepes ikan, dus met vis.
Lalab is een hele simpele groentesalade met vooral rauwe groenten, zoals komkommer, kool, tomaat, aubergine en papajabladeren. Als ‘dressing’ wordt meestal sambal terasi gebruikt, oftewel garnalensambal. Het is eigenlijk heel simpel, maar toch bijzonder omdat het in de rest van Indonesië ongebruikelijk is om veel groenten te eten, zeker rauw.
Batagor is een snack, en de naam is een afkorting voor bakso tahu goreng, oftewel ‘gefrituurde visballetjes en tofoe’. De visballetjes en tofoe worden geserveerd met pindasaus. Vaak zitten er nog andere ingrediënten bij, zoals aardappel en ei. De batagor-verkoper verkoopt meestal ook siomay, wat in principe hetzelfde is, maar dan niet gefrituurd maar gestoomd.
Soto Bandung is een bouillonsoep met als belangrijkste ingrediënten rundvlees, Chinese radijs en sojanoten of pinda’s. De soep is gekruid en smaakvol, maar er wordt altijd nog sambal bij aangeboden voor extra pittigheid. Heel veel steden en regio’s in Indonesië hebben hun eigen soort soto, traditionele soep. In Bogor, ook in West-Java, is soto mie (noedelsoep) de lokale specialiteit.
Bandrek is een zoete, pittige drank die warm geserveerd wordt. Het wordt oorspronkelijk vooral gedronken in de berggebieden van West-Java, als het ’s avonds koud wordt. Bandrek ontleent zijn pittigheid vooral aan de gember, maar soms worden er chilipepers toegevoegd. Als variatie gaat er soms melk doorheen, of stukjes kokosnoot.
Soendanese restaurants in Bandung
Maaltijd in Punclut, met links de rode rijst
Overal in Bandung is Soendanees eten te vinden, zowel in eetstalletjes langs de straat als in grote restaurants. Een paar bekende en bijzondere Soendanese restaurants op een rijtje:
- Nasi Bancakan is een populair traditioneel Soendanees restaurant. Er schijnen wel 1000 mensen per dag te eten! Je kunt je eigen maaltijd samenstellen uit een heel groot aanbod, er zijn veel traditionele drankjes, en Soendanese cake genaamd kue balok. De aankleding is heel simpel, en er zijn zowel tafels als zitplaatsen op de grond. Een complete maaltijd kost zo’n 30.000 tot 50.000 rupiah (€ 2,50 – 4,00). Het restaurant is vlakbij het koloniale gebouw Gedung Sate. [Jalan Trunojoyo 62]
- Punclut is geen restaurant, maar een gebied in de bergen aan de noordkant van Bandung. Langs de berghelling zijn er hier een groot aantal traditionele restaurants op een rij. Bij al deze restaurants zijn er geen tafels en is er geen bestek, dus zitten op de grond en eten met je handen. Punclut staat bekend om de nasi merah, oftewel rode in plaats van witte rijst. Vanuit de restaurants is er een heel mooi uitzicht over een deel van Bandung. [vanaf Bandung de Jalan Ciumbeleuit volgen naar het noorden tot 2 km buiten de bebouwde kom]
- Ampera is een keten van Soendanese restaurants. Het begon ooit als een simpel eethuisje in het centrum van Bandung, maar inmiddels zijn er meer dan 50 Ampera’s! Sommige liggen langs doorgaande wegen en lijken enorme kantines, terwijl andere nog wat meer traditioneel zijn. Ook in de rest van de provincie en in Jakarta en Jogjakarta zijn Ampera’s te vinden. In Bandung is er onder andere een tegenover het centraal station. [Jalan Kebon Kawung 28]
Ook in de rest van West-Java is natuurlijk overal Soendanees eten te vinden. Sfeervolle restaurants zijn vooral te vinden in de bergen rond toeristische trekpleisters, zoals het stadje Garut, de vulkaan Tangkuban Perahu en het kratermeer Kawah Putih. Op andere plaatsen, buiten de grote steden en toeristische gebieden, is het meer beperkt tot simpele warungs en eetstalletjes. Buiten West-Java is ook wel Soendanees eten te vinden, maar dit is niet zo wijdverbreid als Javaans of Padang.
Voor meer restauranttips in Bandung (niet alleen Soendanese restaurants maar ook overig Indonesisch, Chinees, Japans en westers), zie ‘Uit eten in Bandung? 11 tips voor restaurants‘.
In de Archipel 