Overzicht: uit eten in Indonesië

Uit eten in Indonesië kan op een kleedje langs de straat of in een luxe restaurant in een vijfsterrenhotel, of in allerlei gelegenheden daartussenin. Dit artikel geeft een overzicht van de verschillende types eetgelegenheden in Indonesië.

Kaki lima

De man bij deze kaki lima verkoopt tofoe. De foto is van Scotty Graham.

De goedkoopste optie om te eten in Indonesië is het eten op straat. De bekendste variant hiervan is de kaki lima. De letterlijke betekenis van ‘kaki lima‘ is ‘vijf poten’. De herkomst van deze naam is niet geheel duidelijk, maar over het algemeen wordt de volgende theorie aangenomen: de etenskarretjes waarmee met rondrijdt hebben twee wielen en een poot om op te staan. Met de twee benen van de eigenaar de bij heeft het geheel ‘vijf poten’.

De kaki lima komen meestal rond door de woonwijk om hun specialiteit aan te bieden. Van afstand kun je al horen welk gerecht eraan komt. Hoor je het geluid van een lepel die op een kommetje slaat, dan komt de mie ayam  (noedels met kip) eraan. De verkoper van nasi goreng slaat met twee houtstaafjes tegen elkaar om zijn klanten te waarschuwen. Elke Indonesiër herkent al dit soort geluidjes.

Deze jongen verkoopt vleesballetjesbouillon vanuit zijn kaki lima.

Gewoonlijk wacht de verkoper totdat je het gerecht op hebt voordat hij weer verder gaat, hij wil immers zijn servies en bestek weer mee. Sommigen nemen een paar krukjes mee waar de klanten op kunnen zitten, maar vaak zit men bijvoorbeeld op de stoeprand. Ook is het gebruikelijk om te vragen voor ‘di bungkus‘ oftewel ‘in een doosje’: om mee naar huis te nemen.

Sommige kaki lima worden zo populair dat ze niet meer rond hoeven te lopen omdat de klanten al naar hen komen. Ze blijven dan vaak op een vaste plaats staan, bijvoorbeeld bij een school, kantoor of moskee. De kaki lima kunnen zich soms zo ontwikkelen tot warung.

Warung

Een warung waar ayam bakar, oftewel gegrilde kip, verkocht wordt.

Een warung is een eetgelegenheid die gewoonlijk elke dag opnieuw wordt opgebouwd. Warungs zijn er in vele soorten en maten, maar meestal bestaat het uit een lange tafel met krukjes en een zeildoek erboven ter bescherming tegen de regen. Ook hangt er vaak een doek om de warung af te scheiden van het verkeer, en op dit doek staat geschreven welke gerechten er verkocht worden. De meeste warungs hebben maar één of enkele gerechten. Vaak heb je bijvoorbeeld een warung die gebraden kip en gebraden eend verkoopt, maar voor mie of soto moet je dan naar de buren.

Deze warung verkoopt geitensaté en ‘gulai’, een soort curry.

Warungs kunnen in principe overal opgebouwd worden, maar de meeste staan elke dag op dezelfde plaats. Zo wordt er een vaste klantenkring opgebouwd. Er zijn warungs (bijvoorbeeld met rijstpap) die speciaal voor het ontbijt worden opgebouwd, of andere (bijvoorbeeld met saté) voor een ‘midnight snack’. Het drukste is het echter rond het avondeten, wanneer er op sommige plekken misschien wel tien warungs met verschillende gerechten op een rij staan.

Omdat warungs weinig vaste lasten hebben zijn de prijzen er gewoonlijk laag, vergelijkbaar met de prijzen bij de kaki lima. Vanwege het positieve gezellige imago van warungs zijn er ook wel restaurants die zichzelf ‘Warung’ noemen, maar die zijn wel duurder natuurlijk.

Rumah makan

Een simpel eethuisje in Jakarta.

Rumah makan betekent simpelweg eethuisje, en deze zijn er in vele soorten en maten. De scheidslijn tussen een warung en een rumah makan is niet altijd duidelijk, maar gewoonlijk bevindt een warung zich in een tent en een rumah makan zit in een gebouw. Er zijn eethuisjes die ook maar een of enkele gerechten aanbieden, maar er zijn er ook die een complete menukaart hebben. In tegenstelling tot een warung heeft een rumah makan vaak ook een uitgebreidere keuze aan dranken; niet alleen maar thee maar bijvoorbeeld ook vruchtensappen.

Schalen met eten uitgestald voor een raam bij een Javaans eethuisje.

Twee bekende types eethuisjes zijn de warung Tegal (afgekort ‘warteg‘) en de warung Padang. In beide gevallen bestaat het menu gewoonlijk uit witte rijst met daarbij een heel aantal bijgerechten. De warung Tegal is gebaseerd op de Javaanse keuken, terwijl de warung Padang gerechten heeft uit de keuken van de Minangkabauers van West-Sumatra. Nadat het eten gekookt is wordt het in schalen bij het raam gezet, en vaak is alleen de rijst warm en de rest van de gerechten op kamertemperatuur. In rustige eethuisjes kan het eten dus wel de hele dag voor het raam staan te wachten.

Restaurant

Een sushirestaurant op Bali.

Ook het verschil tussen een eethuisje en een restaurant is natuurlijk niet altijd duidelijk. De meeste gelegenheden waar buitenlands eten verkocht wordt, zoals pizza, steak of sushi, noemen zich restaurant (of in het Indonesisch restoran). Restaurants zijn over het algemeen alleen te vinden in de steden en toeristische gebieden. Vooral in Jakarta en op Bali is een zeer grote keuze aan restaurants met de keukens van de hele wereld. Voor Indonesisch eten zijn de mooie restaurants niet altijd de beste keuze. Het is niet ongebruikelijk dat een nasi goreng in een restaurant tien keer zo duur en minder lekker is dan bij de kaki lima.

Food court

Een food court in een winkelcentrum in Jakarta.

In de grote winkelcentra in de steden is er meestal, vaak op de bovenste verdieping, een food court. Dit is in principe een groot plein waar tientallen verschillende stands (soms kaki lima) gerechten verkopen. In een food court moet je niet raar opkijken als er een stand staat die nasi goreng verkoopt tussen een kebabzaakje en een stand van McDonald’s. Food courts zijn over het algemeen duurder dan de kaki lima op straat, maar goedkoper dan de restaurants.

Veiligheid

Grote drukte bij een simpele warung.

De simpelere eetgelegenheden, zoals de warung en kaki lima, roepen bij veel mensen een onveilig beeld op. Het komt inderdaad voor dat de hygiëne te wensen overlaat en er dus een reële kans is om ziek te worden. De algemene regel is dat een warung waar het druk is veilig is, en een grote kans dat het eten er ook lekkerder is. De lokale bevolking komt natuurlijk ook niet graag bij de onhygiënische gelegenheden. Een extra voordeel van drukte bij een warung is dat de producten snel verkocht worden. De kans is dan kleiner dat je iets krijgt voorgeschoteld wat al twee dagen in de zon heeft gelegen.

Waar je op moet letten, vooral als je net in Indonesië bent, is water. Kraanwater is niet drinkbaar in Indonesië, maar men gebruikt het wel voor bijvoorbeeld het wassen van groenten en fruit. Om die reden kan het verstandig zijn de plakjes komkommer bij de nasi goreng niet op te eten. Ook ijsblokjes in het drinken zijn soms met kraanwater gemaakt. Het is altijd veilig om thee te drinken, omdat het water daarvoor gekookt is. Ook kun je om mineraalwater (genaamd Aqua naar het bekendste merk) vragen.

Lees ook…

• Top 11: lekkerste Indonesische gerechten
• Checklist: goed voorbereid op reis naar Indonesië ✅